چای یکی از فراگیرترین کالاهایی است که در ایران مصرف بالایی دارد و در هر خانه و محفلی این کالا یافت می شود و هر خانوار ایرانی بویژه گیلانی روزانه چند وعده چای مصرف می کنند درحالیکه این محصول فقط در دو استان گیلان و مازندران می روید.

کاشف السلطنه در بیش از یکصد سال پیش با بررسی همه جانبه ای که از وضعیت جغرافیایی کشور انجام داد، در نهایت به این تشخیص رسید که بوته های چای فقط در گیلان و آن هم در لاهیجان قابل رویش است و امکان کشت آن در دیگر استان ها وجود ندارد؛ امروز این بوته ها تا 34 هزار هکتار از اراضی شمال ایران را شامل می شود که 90 درصد بوته های چای کشور در گیلان و 10 درصد بقیه در غرب مازندران کشت شده است.

مسافرانی که به گیلان سفر می کنند، اظهار می دارند که چای داخلی دسترنج کشاورز گیلانی هنوز جایی در برخی استان ها بویژه استان های جنوبی ندارد و مردم این استان ها هنوز چای خارجی مصرف می کنند و از طعم و خاصیت چای ایرانی، اطلاعی ندارند.

چای ایرانی از افزون بر یکصد سال قبل زمان کشت آن در گیلان تاکنون، افت و خیزهای زیادی داشته و در سال های نه چندان دور به طور کلی کنار گذاشته شده بود و بسیاری از باغ ها متروکه شده یا در معرض فروش و تغییر کاربری قرار گرفتند ولی طی سال های اخیر بویژه با اهتمام دولت تدبیر و امید در حمایت از صنعت چایکاری، بارقه های امید مشاهده می شود؛ با این حال چنانچه برنامه ریزی دقیقی برای این محصول راهبردی شمال کشور انجام نشود؛ سربرآوردن ساختمان های سنگی و ویلایی از باغ های چای، سرنوشت محتوم آن است.

تلاش برای بهبود کیفی چای باید از همان پایان برداشت پاییزه در مهرماه هر سال آغاز شود؛ کشاورزان باید باغ را در پاییز و زمستان برای برداشت محصول فصل بهار آماده کنند.
به اذعان کارشناسان، اولین شروع ارتقاء تولید و بازگرداندن رونق به تولید چای داخلی باید از باغ آغاز و به چایکار آموزش داده شود ضمن اینکه زمینه بهره مندی او از تسهیلات بهزراعی، تهیه نهاده های کشاورزی و نیز جوان سازی بوته های چای فراهم شود.

ضرورت برنامه ریزی برای تولید برگ سبز کیفی

امیر مظفری مدیر یکی از کارخانه های بنام چای لاهیجان در این باره می گوید: باید اراده ای برای حل معضلات و مشکلات صنعت چای وجود داشته باشد؛ آنگونه که گفته می شود این صنعت رو به زوال نیست بلکه با رکود مواجه است که علت آن نیز نبود مدیریت صحیح برای پیشرفت و تولید محصول کیفی است.

وی خاطرنشان کرد: تاکنون تمامی برنامه ها در حد آزمون و خطا بوده و از سوی دیگر کشاورز و کارخانه دار هم به روزمرگی دچار شده اند.

وی با بیان اینکه بیشتر بوته هایی که هم اکنون برداشت چای از آنها صورت می گیرد، هرس نمی شوند، گفت: بهزراعی لازمه بوجود آمدن برگ سبز مناسب برای تولید چای مرغوب است و باید برنامه ای برای چایکاران در راستای انجام این مهم تدوین شود.

مظفری با تاکید بر اینکه کارخانه های چایسازی نیز باید متخصص چایساز داشته باشند، افزود: یکی از مشکلات این صنعت، نبود کارشناس برای تولید کیفی است زیرا چای لطافتی دارد و باید با همان لطافت آن را عمل آوری کرد.

لزوم مکانیزاسیون واحدهای چایسازی

مکانیزه کردن فرآینده کاشت، برداشت و تولید چای، امری ضروری است که کار کشاورزی را نیز به لحاظ اقتصادی، به صرفه می کند؛ در مناطق چای خیز گیلان و مازندران 180کارخانه چایسازی وجود دارد که در سال جاری 151 واحد در کار تحویل چای نقش داشتند و بقیه غیرفعال بودند.

مالکان کارخانه های چایسازی معتقدند ماشین آلات، فرسوده شده ولی قابل بازسازی هستند و در صورت نیاز به استفاده از برخی دستگاه های جدید، با کمک دولت و سیستم بانکی، امکان وارد کردن آنها به کشور وجود دارد.

در این رابطه آقاجانی تولیدکننده و باغدار چای گفت: هزینه برداشت هر کیلوگرم برگ سبز چای 700تومان است که با چیدن و حمل و نقل تا کارخانه، این مبلغ برای هر کیلوگرم 800 تومان می شود و در مجموع هر نیم هکتار باغ چای، برای انجام هرس، شخم و کود پنج میلیون تومان هزینه دارد این در حالیست که از این میزان، سه و نیم تا شش تن برگ سبز برداشت می شود.

وی افزود: به منظور کاهش هزینه و مقرون به صرفه بودن محصول چای، باید فرآیند کار مکانیزه شود تا کشاورز نیز از عهده هزینه های آن برآید و این مهم بدون حمایت سازمان چای امکانپذیر نیست.

افشین گلشاهی یکی دیگر از تولید کننده های عمده چای در لاهیجان نیز گفت: لازم است امکانات مکانیزاسیون صنعت چای فراهم شود بویژه آنکه وجود دستگاه کارل سورتر (چوب گیر) در تولید برگ سبز کیفی موثر است این در حالیست که برخی کارخانه ها این دستگاه را ندارند.

نقش مهم پرداخت بموقع مطالبات چایکاران در رونق صنعت چای

هر ساله دولت قبل از فروش چای به دست آمده توسط واحدهای تولیدی، بهای خرید تضمینی برگ سبز چای را پرداخت می کند که در برخی مواقع، عدم پرداخت بموقع آن، دشواری هایی را پیش روی این صنعت و فعالان آن بوجود می آورد.

بسیاری از کارشناسان و صاحبان صنایع می گویند اگر خرید تضمینی برگ سبز چای به درستی اجرا شود، مشکل چایکاران برطرف خواهدشد و باید بهای برگ سبز چای، نیمه هر ماه پرداخت شود تا کشاورز با دریافت آن، بتواند اقتصاد زندگی خود را مدیریت کند.

گلشاهی از تولید کننده های عمده چای در این باره گفت: برای حل مشکلات چای و چایکاری لازم است دولت سهم کشاورز را پرداخت کند، نظارت کارشناسی و قیمت برگ سبز چای افزایش یابد و سهم کارخانه ها بابت قیمت برگ سبز بعد از فروش آن وصول شود.

بهمن مشفقی یکی از معتمدان لاهیجان که سال ها پیگیر امور چایکاری بوده نیز بر ضرورت توجه به قوانین مربوط به اقتصاد چای و اهتمام مسئولان مربوطه برای امیدبخشی به فعالان این صنعت تاکید کرد.

مدیر اجرایی اتحادیه کارخانه های چایسازی شمال کشور نیز امسال را یکی از سال های خوب در فروش چای عنوان کرد و گفت: فروش بی سابقه چای در بازار داخلی با تلاش چایکاران در برداشت کیفی برگ سبز و کارخانه های چایسازی در تجهیز و نوسازی واحدهای کارخانه های چایسازی انجام شده است. 

محمد صادق حسنی با اشاره به اینکه مردم ایران به خرید و مصرف چای به عنوان یک کالای ایرانی تمایل یافته اند، اظهار داشت: چای مرغوب ایرانی در داخل کشور مصرف می شود و حدود 9 هزار تن چای متوسط داخلی نیز صادر شده است.

برنامه بازگشت به دوران شکوفایی چای، تدوین شده است

رئیس سازمان چای کشور نیز گفت: چایکاران امسال سال خوبی داشتند؛ هم کارخانه ها توانستند سهم خود را پرداخت کنند و هم تا پایان برداشت چای در سی ام مهرماه، چایکاران توانستند بعد از یک ماه از برداشت چای، 95درصد مطالبات خود را دریافت کنند در حالی که طی سال های گذشته پرداخت مطالبات چایکاران تا اسفندماه طول می کشید و بعضی سال ها به سال آینده هم موکول می شد.

حبیب جهانساز افزود: پیشتر سازمان چای، چای تولید داخلی را خریداری و با چای خارجی مخلوط می کرد و این چای در سطح بازار عرضه می شد که بعد از اصلاح ساختار چای، خرید و عرضه چای به بخش خصوصی واگذار شد ولی بخش خصوصی نتوانست با واردات چای خارجی رقابت کند.

وی ادامه داد: طی پنج سال گذشته با احیای صنعت چای، دوباره حرکت به سوی جلو آغاز شده، چای سنواتی در انبارها وجود ندارد و امیدی نزد چایکاران بابت پرداخت بموقع بهای برگ سبز ایجاد شده که خیلی مهم است.

به گفته جهانساز، قیمت مناسبی هم برای برگ سبز چای طراحی شده و این امکان وجود دارد که به دوران شکوفایی چای بازگردیم که البته نیاز به برنامه دارد و سازمان چای هم این برنامه را تهیه کرده است.

وی بر اهمیت وجود هماهنگی بین حلقه های تولید تا بازرگانی چای تاکید کرد و گفت: حلقه ای واسط در صنعت چای تحت عنوان صندوق حمایت از توسعه صنعت چای ایجاد شده که منابع مالی هم در اختیار دارد تا محصول کشاورز را به قیمت خوب و مناسب خریداری کند.

رئیس سازمان چای همچنین با تاکید بر لزوم کنترل واردات چای افزود: تعرفه واردات باید به گونه ای تدوین شود که اختلاف قیمت چای داخلی و خارجی، در بازار کشش ایجاد کند تا چای داخلی بازار خود را داشته باشد.

جهانساز یادآور شد: دولت طی سال گذشته 30میلیارد تومان اعتبار برای خرید تجهیزات، ماشین آلات و هزینه های سرمایه ای کشاورزان و کارخانه ها تعیین کرد و این آمادگی وجود داشت که بیش از آن را نیز در صورت استقبال چایکاران پرداخت کند ولی فقط کمتر از نیمی از آن اعتبار، جذب شد.

وی ادامه داد: در سال زراعی آینده نیز این آمادگی وجود دارد که به منظور حمایت از تولید و فرآوری چای، اعتباری تا همین سقف پرداخت شود که این پرداخت از هم اکنون وجود دارد و کشاورزان باید مراجعه کنند. 

این راهکارها درحالیست که طی سال های گذشته یکی از مشکلات چایکاران و تولید کنندگان چای خشک، عدم فروش آن و انباشت در انبارها بود ولی در سال های اخیر بویژه سه سال گذشته با تخلیه انبارها از چای سنواتی، پرداخت بموقع بهای برگ سبز کشاورزان و دقت بیشتر در تحویل برگ سبز مناسب، امیدها برای احیاء و تقویت صنعت چای دوچندان شده است.

باغ های چای میراثی با ارزش به یادگارمانده از گذشتگان است که باید آنها را حفظ کرد و مسئولیتی سنگین بر دوش نسل امروز وجود دارد.

منبع: ایرنا